Sommige van jullie kennen de superslome luiaards misschien wel uit de film Zootropolis, waar ze achter het loket tergend langzaam formulieren afhandelen. Of misschien heb je thuis een puberzoon die de leefwijze van de luiaard moeiteloos lijkt over te nemen, vooral wanneer hij de vaatwasser tergend langzaaaam uitruimt. Maar hoe zit het met het echte dier? Wat weten we eigenlijk écht over de luiaard, buiten het feit dat hij langzaam is? Tijd om het mysterie van dit bijzondere zoogdier te ontrafelen. We zetten tien verrassende weetjes over de luiaard op een rij.
Hoe oud kan een luiaard worden?
Hoewel luiaards misschien een beetje stuntelig en kwetsbaar ogen, kunnen ze verrassend oud worden. In het wild halen ze vaak een leeftijd van zo’n 20 jaar, maar in dierentuinen zijn er gevallen bekend van luiaards die meer dan 40 jaar oud werden. Dat verschil komt vooral doordat ze in gevangenschap beschermd worden tegen roofdieren, ziektes en ongelukken (zoals per ongeluk uit een boom vallen, wat vaker gebeurt dan je zou denken). Hun langzame levensstijl helpt ook mee: doordat hun stofwisseling extreem traag is, slijten hun organen minder snel. Eigenlijk leven ze gewoon op een soort slow-motion stand, en dat lijkt behoorlijk gezond te zijn.
Waarom hangen luiaards altijd ondersteboven?
Als je aan een luiaard denkt, zie je hem waarschijnlijk meteen ondersteboven in een boom hangen. Dat doen ze niet voor de lol, maar omdat hun hele lichaam daarvoor is gebouwd. Hun klauwen werken als haken die bijna zonder inspanning takken vastgrijpen, en hun organen zitten zo in de buik dat hangen juist comfortabeler is dan rechtop zitten. Sterker nog: ze eten, slapen en zelfs bevallen vaak ondersteboven. Je zou kunnen zeggen dat de luiaard de wereld letterlijk vanuit een ander perspectief bekijkt. Het mooie is: terwijl wij na vijf minuten hangen in een apenrek helemaal gesloopt zijn, kan een luiaard dit dagenlang volhouden.
Wat eten luiaards het liefst?
Luiaards zijn echte bladeters. Ze voeden zich voornamelijk met bladeren van de bomen waarin ze wonen, maar af en toe nemen ze ook wat scheuten, fruit of bloemen mee. Bladeren zijn niet bepaald een energierijk dieet, en daarom moeten luiaards het kalm aan doen – een beetje zoals iemand die de hele dag alleen maar sla zou eten. Hun maag is verdeeld in verschillende kamers, net zoals bij koeien, en het verteren van bladeren kan dagen duren. Soms duurt het wel een maand voordat hun maaltijd volledig is verteerd. Geen wonder dat ze liever rustig in de boom blijven zitten. Met zoveel traagheid zou je denken dat ze snel honger krijgen, maar hun lichaam is er helemaal op ingesteld om met weinig energie rond te komen.
1. Hoe langzaam is een luiaard eigenlijk?
De luiaard is hét symbool van langzaam leven. Hij beweegt zo traag dat het lijkt alsof de tijd voor hem stilstaat. Gemiddeld legt hij maar zo’n 40 meter per dag af. Ter vergelijking: een mens wandelt dat in nog geen minuut. Maar zijn traagheid is niet zomaar luiheid, het is pure overlevingskunst. Door zo weinig te bewegen valt hij nauwelijks op voor roofdieren zoals jaguars en arenden. Wat ons sloom lijkt, is voor de luiaard juist slim en effectief.
Er bestaan twee soorten luiaards
Alle luiaards lijken misschien hetzelfde, maar er zijn twee hoofdsoorten: de tweeteenluiaard en de drievingerige luiaard. Het verschil zit in het aantal tenen aan hun voorpoten. De tweeteenluiaard heeft twee tenen, maar wel drie aan de achterpoten. De drievingerige luiaard heeft er, zoals de naam al zegt, drie aan de voorpoten. Ook hun snuit, gezichtsuitdrukking en leefwijze verschillen. Waar de tweeteenluiaard meer ’s nachts actief kan zijn, is de drievingerige vooral overdag zichtbaar.
Hun vacht is een compleet ecosysteem
Als je ooit een luiaard van dichtbij bekijkt, zie je dat zijn vacht een beetje groenig lijkt. Dat komt doordat er algen in groeien. Deze algen helpen de luiaard met camouflage tussen de bladeren. Maar dat is nog niet alles. In hun vacht leven ook motjes en andere kleine insecten. Het klinkt misschien vreemd, maar dit ecosysteem werkt perfect samen: de motjes zorgen voor meststoffen, de algen krijgen voedingsstoffen en de luiaard krijgt een extra schutkleur. Een klein regenwoud op vier poten dus.
Hoeveel slapen luiaards per dag?
Een luiaard is de ultieme kampioen dutjes doen. Hij slaapt gemiddeld 15 tot 20 uur per dag. Alleen koala’s kunnen hem nog een beetje bijhouden. Zijn trage stofwisseling betekent dat hij simpelweg niet de energie heeft om lange tijd actief te zijn. Het weinige wat hij wel doet, besteedt hij aan eten, langzaam bewegen en… nog meer slapen. In de bomen lijkt dat misschien saai, maar eigenlijk is het een geniale strategie om in balans te blijven met de natuur.
Hun spijsvertering duurt weken
Waar wij ons eten binnen een dag verteren, doet de luiaard er veel langer over. Bladeren zijn taai en moeilijk te verteren, dus het hele proces duurt soms wel een maand. Zijn maag is speciaal gebouwd om langzaam maar zeker voedingsstoffen uit bladeren te halen. Hierdoor heeft hij altijd een volle buik, maar weinig energie. En als klap op de vuurpijl doet hij maar één keer per week zijn behoefte. Dan klimt hij langzaam naar beneden, begraaft alles netjes, en klimt weer omhoog.
Op de grond zijn ze kwetsbaar
In de bomen is de luiaard koning, maar op de grond is hij allesbehalve indrukwekkend. Daar kruipt hij langzaam voort en is hij een gemakkelijke prooi. Toch kiest hij er één keer per week bewust voor om af te dalen om te poepen. Waarom hij dit doet, is nog altijd een mysterie voor wetenschappers. Sommigen denken dat het met communicatie te maken heeft, anderen dat het helpt om zijn leefgebied te bemesten. Hoe dan ook: op de grond is de luiaard kwetsbaarder dan ooit.
Kunnen luiaards zwemmen?
En nu komt de verrassing: waar de luiaard op het land nauwelijks vooruitkomt, is hij in het water ineens een soepele zwemmer. Met zijn lange armen trekt hij zichzelf verrassend snel vooruit. Bovendien kan hij zijn adem wel 40 minuten inhouden door zijn hartslag extreem te vertragen. Dat is niet alleen handig om rivieren over te steken, maar ook om roofdieren te ontlopen. Het contrast is bijna komisch: traag in de bomen, stuntelig op de grond, maar elegant in het water.
Hun nek is bijzonder flexibel
De meeste zoogdieren hebben zeven nekwervels. De luiaard heeft er soms wel negen. Daardoor kan hij zijn hoofd bijna 270 graden draaien, bijna een halve cirkel. Zo kan hij rustig om zich heen kijken zonder veel te bewegen. Dit is een belangrijk voordeel, want voor een dier dat zijn energie zuinig moet gebruiken, is het veel handiger om gewoon je nek te draaien dan je hele lichaam te verplaatsen.
Baby-luiaards zijn echte klimmers
Een luiaard wordt niet geboren als sloomzakje, maar als kleine klimmer. Vanaf het begin grijpt een baby zich stevig vast aan de buik of rug van zijn moeder. Zo blijft hij veilig terwijl de moeder langzaam haar leven in de bomen voortzet. Na een paar maanden beginnen jonge luiaards zelfstandig te klimmen. Hun klauwen zijn vanaf de geboorte al sterk genoeg om zich goed vast te houden.
Ze lijken langzaam, maar zijn perfect aangepast
We lachen vaak een beetje om luiaards omdat ze zo traag zijn, maar in feite is hun levensstijl een geniale aanpassing aan hun leefomgeving. In de regenwouden van Zuid-Amerika is energie schaars en zijn roofdieren altijd op zoek. Door traag te zijn, energie te sparen en zich slim te camoufleren, hebben luiaards miljoenen jaren weten te overleven. In de natuur geldt niet altijd dat de snelste wint, soms wint de slimste langzaamste.
Waarom heet een luiaard in het Engels een sloth?
In het Engels wordt de luiaard sloth genoemd. Dat woord stamt uit het Oud-Engels slæwþ, wat letterlijk traagheid of luiheid betekent. Hetzelfde woord kennen we ook als één van de zeven hoofdzonden: luiheid. Toen Europeanen in de 16e eeuw voor het eerst kennismaakten met dit dier in Midden- en Zuid-Amerika, viel hun trage manier van bewegen meteen op. Daarom noemden de Engelsen hem simpelweg sloth, oftewel luilak. In het Spaans gebeurde eigenlijk precies hetzelfde: daar heet hij perezoso, wat ook lui betekent. Het arme dier draagt dus al eeuwenlang een naam die vooral zijn traagheid benadrukt, terwijl er eigenlijk nog veel meer bijzondere dingen over hem te vertellen zijn.
Waar kun je luiaards zien in Nederland?
Gelukkig hoef je niet meteen naar de tropische regenwouden af te reizen om luiaards te bewonderen. In verschillende Nederlandse dierentuinen kun je deze bijzondere dieren gewoon van dichtbij bekijken. Vaak leven ze in grote tropische hallen, waardoor je het gevoel hebt dat je midden in hun wereld rondloopt.
Burgers’ Zoo – Arnhem
In de Bush van Burgers’ Zoo lopen de luiaards vrij tussen de bezoekers. Als je omhoog kijkt, zie je ze soms boven je hoofd hangen of langzaam naar een andere tak kruipen. Het is een bijzondere ervaring, omdat ze zich niet verschuilen achter tralies maar echt in dezelfde ruimte leven als de bezoekers.
Diergaarde Blijdorp – Rotterdam
In de Amazonia-hal van Blijdorp leven luiaards samen met tropische vogels en andere regenwoudbewoners. Hier krijg je een goed beeld van hun natuurlijke leefomgeving. De kans is groot dat je er eentje ziet dutten in een boom, maar met een beetje geluk zie je hem bewegen.
Artis – Amsterdam
Ook in Artis vind je luiaards in de Zuid-Amerika-afdeling. Hier hangen ze meestal hoog in de takken, dus soms moet je even goed kijken. Hun groene vacht helpt hen om bijna onzichtbaar te worden, zelfs als ze vlakbij zitten.
Ouwehands Dierenpark – Rhenen
In Ouwehands leven de luiaards in een tropische omgeving met veel klimmogelijkheden. Ze zijn vaak te zien in de buurt van de grotere planten, waar ze rustig hangen en aan hun bladeren knabbelen.
Wildlands Adventure Zoo – Emmen
In de Jungola van Wildlands leven luiaards samen met apen, vogels en andere tropische dieren. Hier hebben ze veel ruimte en hoogte, waardoor ze hun natuurlijke gedrag goed kunnen laten zien. Het voelt alsof je even zelf in het regenwoud bent beland.
DierenPark Amersfoort?
Ja, en nog wel in een heel bijzonder verblijf. In DierenPark Amersfoort wonen de luiaards in het nachtdierenhuis “De Nacht”. Daar is het dag- en nachtritme omgedraaid, zodat je deze dieren overdag actief kunt zien. De luiaardfamilie bestaat uit moeder Amaka, vader Quasimodo en hun jongen. Regelmatig worden er jonge luiaards geboren, die de eerste maanden veilig op de buik van hun moeder meereizen. Bezoekers kunnen goed zien hoe de jongen langzaam leren om zelf te hangen en het verblijf te verkennen. Juist omdat het nachtdierenhuis rustig en donker is, krijg je in Amersfoort een uniek inkijkje in het echte luiaardleven.
Tot slot
De luiaard is misschien niet de snelste of de spectaculairste bewoner van de jungle, maar hij is wel een van de meest fascinerende dieren die je kunt tegenkomen. Zijn unieke levensstijl – traag, energiebesparend en volledig afgestemd op de natuur – maakt hem tot een overlevingskunstenaar.
Wil je meer dieren ontdekken? Lees dan ook onze blogs over ijsberen, reigers en andere bijzondere dieren die je misschien nog niet zo goed kende.
Over de auteur
