Banksy is misschien wel de beroemdste kunstenaar ter wereld waarvan niemand zeker weet wie hij is. Zijn werken duiken op onverwachte plekken op, zijn stunts halen steevast het nieuws en ondertussen vecht hij tegen de commerciële kunstwereld die hem rijker maakt dan hij ooit bedoeld had. Of je nu fan bent of hem vooral irritant vindt, één ding is zeker: Banksy laat niemand koud.
Tijd dus voor een lijst vol verhalen, stunts en geheimen die je misschien nog niet kende.
Waarom weet niemand wie Banksy is?
Banksy is al decennia actief en toch heeft niemand met zekerheid kunnen vaststellen wie hij nou echt is. Er doen talloze theorieën de ronde. De bekendste is dat hij Robin Gunningham uit Bristol zou zijn, een voormalige kunststudent. Andere complotten gaan nog verder en suggereren dat Banksy niet één persoon is, maar een collectief.
Het mysterie is misschien wel zijn grootste kunstwerk. Het zorgt ervoor dat iedereen blijft gissen, en dat elk nieuw werk een soort schatzoektocht wordt. Geen interviews, geen selfies, geen tv-optredens. Alleen anonieme statements en natuurlijk zijn onmiskenbare kunst. Banksy zelf zegt dat hij liever anoniem blijft omdat hij anders strafrechtelijk vervolgd zou kunnen worden voor vandalisme. Het geheim houdt de hype levend en dat weet hij donders goed.
Hoe begon Banksy eigenlijk met graffiti?
Voordat de wereld hem kende, was Banksy een jonge graffitispuiter in Bristol in de jaren negentig. Hij maakte deel uit van de Bristol underground-scene, waar muziek, kunst en activisme samenkwamen. In het begin schilderde hij met de hand, maar dat kostte vaak te veel tijd.
Het verhaal gaat dat hij ooit bijna werd betrapt door de politie terwijl hij met graffiti bezig was. Verstopt onder een vrachtwagen zag hij sjablonen op de carrosserie en dacht: dat is sneller. Zo ontstond zijn beroemde stencilstijl. Met stencils kon hij razendsnel complexe en herkenbare beelden op muren zetten. En dat was het begin van Banksy’s herkenbare handtekening: simpele maar krachtige beelden die in één oogopslag iets zeggen.
Hoe kon Banksy een schilderij zelf laten versnipperen?
In 2018 veilde Sotheby’s in Londen een van Banksy’s bekendste werken: Girl with Balloon. Net nadat de hamer viel op meer dan een miljoen pond, begon er een alarm af te gaan. Voor de ogen van een zaal vol chique kunstkopers zakte het doek door de lijst en werd het in reepjes gesneden door een verborgen shredder.
Het halve kunstwerk bungelde aan flarden onder de lijst. De hele wereld sprak erover. Banksy had een meesterzet gedaan. Zijn bedoeling was om de kunstwereld een spiegel voor te houden: hoe belachelijk is het dat een simpel doek miljoenen waard is? Het grappige was dat het kunstwerk er alleen maar waardevoller van werd. De koper besloot het gewoon te houden en inmiddels staat het bekend als Love is in the Bin.
Wat is de duurste Banksy ooit verkocht?
Banksy’s werken zijn bedoeld als kritiek op kapitalisme en consumentisme, maar ironisch genoeg leveren ze gigantische bedragen op. Het record staat op Devolved Parliament, een enorm schilderij waarop het Britse parlement is vervangen door chimpansees.
In 2019 werd het verkocht voor maar liefst 9,9 miljoen pond. Andere werken zoals Love is in the Bin en Game Changer (een eerbetoon aan zorgmedewerkers tijdens de coronapandemie) leverden ook miljoenen op. Het laat de wrange humor zien: hoe meer Banksy kritiek levert op de kunstmarkt, hoe harder diezelfde markt juicht en betaalt.
Welke bizarre plekken koos Banksy voor zijn kunst?
Banksy beperkt zich niet tot veilige straatjes of galerijen. Hij kiest vaak plekken die juist politiek en emotioneel beladen zijn. Zo maakte hij in Bethlehem muurschilderingen op de Westelijke Jordaanoever, direct op de Israëlische afscheidingsmuur. De tekeningen, waaronder een meisje dat ballonnen vasthoudt om weg te vliegen, kregen wereldwijde aandacht.
Ook in New York hield hij een keer een maand lang een “artist in residence”-actie. Elke dag verscheen er ergens een nieuw kunstwerk en de hele stad veranderde in een speurtocht. Mensen stonden in de rij om de nieuwste Banksy te zien, vaak al voordat de verf droog was. Het laat zien dat zijn kunst niet alleen gaat om het beeld, maar ook om de ervaring en de plek waar het verschijnt.
Waarom maakte Banksy een eigen pretpark?
In 2015 opende Banksy in het Britse Weston-super-Mare een soort anti-pretpark: Dismaland. Het leek op een sprookjespark, maar dan door een nachtmerrie gefilterd. Een roestige draaimolen, een ingestorte kasteelruïne en attracties die eerder je existentiële crisis voeden dan je laten lachen.
Het park zat vol satirische installaties van Banksy en andere kunstenaars. Er waren plastic zeehonden die verdronken in olie, en een kermisspel waarin je vluchtelingenbootjes moest laten zinken. Dismaland trok meer dan 150.000 bezoekers in vijf weken en werd een enorme hit. Het was Banksy’s commentaar op consumentisme, toerisme en onze obsessie met vermaak.
Wat vindt Banksy eigenlijk van de kunstwereld?
Als er iets is waar Banksy dol op is, dan is het het uitdagen van de kunstwereld. Hij wil niets te maken hebben met de elite die zijn werken voor miljoenen koopt, maar speelt ondertussen met hun hebzucht.
Hij richtte bijvoorbeeld een parodiebedrijf op, Pest Control, dat certificaten uitgeeft zodat verzamelaars zeker weten dat ze een echte Banksy hebben. Zonder zo’n certificaat weigeren veilinghuizen zijn werk te verkopen. Het is Banksy’s manier om zelf de regie te houden, en tegelijkertijd de markt belachelijk te maken.
Zijn beroemdste sneer is misschien wel: “The art world is the biggest joke of all.” En toch lachen verzamelaars mee, terwijl ze hun portemonnee opentrekken.
Wat zijn de bekendste uitspraken van Banksy?
Banksy is niet alleen berucht om zijn mysterieuze kunstwerken, maar ook om zijn scherpe uitspraken. Vaak zijn ze kort, geestig en confronterend, net als zijn graffiti. Een paar van zijn meest legendarische quotes:
“Art should comfort the disturbed and disturb the comfortable.”
Kunst moet troost bieden aan wie worstelt, en tegelijkertijd ongemak veroorzaken bij wie zich te comfortabel voelt.
“The art world is the biggest joke of all.”
Zijn favoriete steek onder water naar de commerciële kunstmarkt die hij keer op keer belachelijk maakt.
“If you get tired, learn to rest, not to quit.”
Een verrassend zachte uitspraak die laat zien dat Banksy niet alleen provocerend, maar ook inspirerend kan zijn.
“Copyright is for losers.”
Zijn visie op vrijheid in kunst en het absurde idee dat creativiteit vastgelegd en bezeten kan worden.
“They say graffiti is ugly, irresponsible and childish… but that’s only if it’s done properly.”
Een typisch ironische knipoog die zijn liefde voor graffiti samenvat: rebels, speels en niet te vangen in regels.
Deze uitspraken zijn inmiddels net zo iconisch geworden als zijn muurschilderingen. Ze geven een inkijkje in zijn filosofie, die altijd balanceert tussen humor, maatschappijkritiek en een gezonde dosis tegendraadsheid.
Hoe gebruikt Banksy humor in zijn kunst?
Banksy is niet alleen activistisch, hij is ook een meester in zwarte humor. Zijn werken zitten vaak vol met ironie en dubbele lagen. Denk aan een politieman die een smiley als gezicht heeft, of een jongetje dat speelt met een gevaarlijk wapen alsof het speelgoed is.
De kracht van zijn humor is dat je eerst moet lachen, en daarna beseft hoe pijnlijk de boodschap eigenlijk is. Het werkt ontwapenend: in plaats van een preek te houden, zet hij je aan het denken met een glimlach. Precies daarom zijn zijn muurschilderingen wereldwijd zo populair. Ze zijn eenvoudig, grappig en tegelijkertijd confronterend.
Heeft Banksy ooit een Oscar gewonnen?
In 2010 bracht Banksy de documentaire Exit Through the Gift Shop uit. De film gaat over een Franse winkelier die geobsedeerd raakt door street art en zelf een kunstenaar probeert te worden. De documentaire werd genomineerd voor een Oscar, maar won uiteindelijk niet.
Wat de film bijzonder maakte, is dat niemand zeker wist of het echt een documentaire was of een kunstproject van Banksy zelf. Zoals altijd balanceerde hij op de grens tussen kunst, grap en serieuze kritiek. De Oscar kreeg hij niet, maar de nominatie maakte hem nog bekender.
Hoe beïnvloedde Banksy andere kunstenaars (en de straat zelf)?
Banksy heeft street art wereldwijd veranderd. Waar graffiti vroeger vooral werd gezien als vandalisme, liet hij zien dat het ook kunst kon zijn die musea waardig is. Sinds zijn opkomst is er een explosie geweest van kunstenaars die sjablonen, humor en maatschappijkritiek gebruiken.
Zelfs steden die graffiti jarenlang wegpoetsten, zijn gaan inzien dat een Banksy een toeristische trekpleister kan zijn. In Bristol bijvoorbeeld zijn zijn werken heilig verklaard. Anderen hebben zijn stijl nagevolgd, soms met succes, soms met een flauwe kopie. Hoe je het ook wendt of keert: Banksy heeft street art naar het wereldtoneel gebracht.
Waar in Nederland kun je Banksy zien?
Banksy Museum Amsterdam
Dit museum bij het Westerpark is volledig gewijd aan Banksy. Je vindt er meer dan 160 werken, waaronder reconstructies van zijn bekendste muurschilderingen in originele afmetingen. Het idee is dat je als bezoeker door een soort straatmuseum loopt waar je Banksy’s kunst in context ziet, compleet met graffitiwanden en installaties.
Moco Museum Amsterdam
Het Moco Museum aan het Museumplein heeft een uitgebreide collectie Banksy-werken, al zijn deze tentoonstellingen vaak niet officieel door Banksy zelf geautoriseerd. Toch is het een van de populairste plekken in Nederland om zijn kunst te bekijken. Je ziet er een mix van prints, schilderijen en installaties die zijn kenmerkende stijl en humor goed laten zien.
Onze conclusie
Banksy blijft een mysterie. Of hij nou één man is of een collectief, of zijn werken nou kunst of vandalisme zijn, dat blijft voer voor discussie. Wat vaststaat is dat hij de kunstwereld heeft veranderd met een mix van humor, politiek en perfect getimede stunts.
En misschien is dat wel de ultieme Banksy-ervaring: een kunstwerk dat je niet alleen ziet, maar ook voelt, waar je om lacht en waar je later nog eens over nadenkt.
Meer lezen over andere bekende kunstenaars zoals Van Gogh of Mondriaan, of juist op zoek naar een bijzonder museum? Neem dan vooral een kijkje bij onze andere blogs.
Over de auteur
