Sommigen van ons droomden er vroeger al van om astronaut te worden. Het idee dat je de aarde van bovenaf kunt zien, zwevend in een ruimteschip, blijft magisch. Toch weten we vaak vooral de Hollywood-versie uit films als Armageddon of Interstellar. Maar hoe gaat het er in het echt aan toe? Tijd om eens 10 verrassende weetjes over astronauten op een rij te zetten.
Hoe word je eigenlijk astronaut?
Astronaut worden klinkt als een kinderdroom, maar het is ook een van de moeilijkste beroepen ter wereld. Je moet vaak een achtergrond hebben in techniek, geneeskunde of natuurkunde, én heel fit zijn. Het Europese ruimtevaartbureau ESA selecteerde in 2022 voor het eerst sinds 2009 weer nieuwe astronauten. Uit duizenden kandidaten werden er maar een paar gekozen.
Het selectieproces is streng: medische tests, psychologische onderzoeken, teamopdrachten en technische kennis worden allemaal getest. Je moet niet alleen slim zijn, maar ook goed kunnen samenwerken in een kleine ruimte waar je elkaar niet kunt ontwijken. Dus mocht je kind zeggen: “Ik wil later astronaut worden”, dan is het antwoord: “Prima, maar zorg dat je je huiswerk maakt en dat je aardig blijft tegen je klasgenoten.”
Wat eten astronauten in de ruimte?
Eten in de ruimte klinkt misschien futuristisch, maar het is minder spannend dan je denkt. Astronauten eten vooral gevriesdroogde maaltijden waar alleen nog water aan toegevoegd hoeft te worden. Je vindt er pasta’s, rijstgerechten en zelfs curry’s tussen. In de jaren zestig waren er alleen vieze tubes met een soort babyvoeding. Tegenwoordig kunnen astronauten ook koffie drinken, maar dan via een rietje uit een speciaal zakje.
Er zijn wel uitdagingen. Kruimels van een broodje kaas zweven overal rond en kunnen in filters of apparaten terechtkomen. Daarom gebruiken astronauten vaak tortilla’s in plaats van brood: geen kruimels en makkelijker op te rollen. Pizza en sushi staan nog niet standaard op het menu, maar wie weet in de toekomst.
Hoe slapen astronauten zonder bed?
Slapen in de ruimte is vreemd. Je zweeft, dus een gewoon bed heeft geen zin. Astronauten gebruiken slaapzakken die ze vastmaken aan de muur of het plafond van hun slaapcabine. Het ziet er grappig uit: een soort cocon die zweeft in de lucht.
Sommigen vinden het heerlijk, want je rug krijgt geen druk en je voelt je gewichtloos. Anderen hebben er moeite mee omdat je geen “ondergrond” voelt. Je moet je voorstellen dat je ogen dichtgaan terwijl je lichaam zweeft alsof je in een zwembad ligt. En ja, ook snurken komt voor in de ruimte, alleen is er niemand die je een por kan geven zonder los te zweven.
Hoe gaan astronauten naar de wc in de ruimte?
Dit is misschien wel de meest gestelde vraag: hoe doe je dat, naar de wc gaan in de ruimte? Het antwoord: met heel veel techniek. Toiletten in een ruimtestation werken met een vacuümsysteem. Er wordt lucht gebruikt om alles de goede kant op te trekken, anders zou het door de cabine zweven. Voor urine is er een slang met een trechter. Voor ontlasting is er een soort kleine pot waar je jezelf met beugels aan vast moet zetten.
Alles wordt zorgvuldig opgevangen en in sommige gevallen zelfs gerecycled. Ja, je leest het goed: urine wordt gezuiverd en omgezet in drinkwater. De beroemde uitspraak van astronaut Chris Hadfield: “Vandaag drink ik misschien het water dat gisteren nog door mijn collega’s lichaam ging.” Lekker fris toch?
Wie was de eerste astronaut ooit?
De eerste mens in de ruimte was Yuri Gagarin, een Rus die in 1961 met zijn Vostok 1-capsule de aarde rondvloog. Zijn vlucht duurde maar 108 minuten, maar hij werd een wereldberoemde held. Gagarin was jong, charismatisch en zijn glimlach werd hét symbool van de ruimtewedloop.
De Amerikanen volgden later met hun Mercury-programma en natuurlijk met Neil Armstrong, die in 1969 als eerste mens voet zette op de maan. Maar Gagarin blijft de pionier, de man die liet zien dat de mensheid echt de ruimte in kon.
Hoeveel astronauten zijn er in totaal geweest?
Sinds Gagarin zijn er ruim 600 astronauten de ruimte in geweest. Dat klinkt als veel, maar op een wereldbevolking van miljarden is het extreem weinig. Ter vergelijking: er zijn meer mensen die de top van de Mount Everest hebben bereikt dan die de aarde van bovenaf hebben gezien.
De meeste astronauten zijn afkomstig uit de VS of Rusland, maar steeds meer landen sluiten aan. Ook Europa speelt een rol, met astronauten van ESA die regelmatig naar het internationale ruimtestation ISS gaan.
Wat doen astronauten de hele dag in de ruimte?
Een astronaut brengt zijn dagen niet door met rondzweven en uit het raam staren, hoe mooi dat uitzicht ook is. Ze hebben een strak schema met wetenschappelijke experimenten, onderhoudsklussen en sport. Sport is verplicht: twee uur per dag op een soort loopband of hometrainer, want zonder zwaartekracht verliezen spieren en botten snel hun kracht.
Daarnaast doen ze experimenten die op aarde niet mogelijk zijn, bijvoorbeeld onderzoeken hoe planten groeien zonder zwaartekracht of hoe het menselijk lichaam reageert op langdurige ruimtevluchten. En natuurlijk is er tijd voor educatie: zo doen astronauten vaak liveverbindingen met scholen om kinderen enthousiast te maken voor wetenschap.
Welke Nederlandse astronauten zijn er geweest?
Nederland heeft twee astronauten voortgebracht. Wubbo Ockels was de eerste. In 1985 vloog hij mee met de Space Shuttle Challenger. Hij werd later hoogleraar en pleitte zijn hele leven voor duurzaamheid.
André Kuipers is waarschijnlijk de bekendste. Hij verbleef twee keer in de ruimte, in 2004 en in 2011-2012, waarvan de tweede missie maar liefst 193 dagen duurde. Kuipers wordt nog steeds vaak gevraagd voor lezingen en tv-programma’s en inspireerde duizenden kinderen met zijn verhalen over het leven in de ruimte.
Zijn er vrouwelijke astronauten?
Zeker! De eerste vrouw in de ruimte was Valentina Teresjkova, in 1963. Zij maakte een vlucht die bijna drie dagen duurde. Sindsdien zijn er tientallen vrouwen astronaut geworden, onder wie Sally Ride (de eerste Amerikaanse vrouw) en Peggy Whitson, die meerdere records vestigde, waaronder het langst verblijven in de ruimte door een Amerikaan.
Inmiddels is het astronautenberoep gelukkig geen mannenwereld meer, al is de verdeling nog altijd scheef. Steeds meer vrouwen melden zich aan en ESA heeft in 2022 voor het eerst sinds lange tijd weer vrouwelijke astronauten geselecteerd.
Wat zijn de grappigste momenten met astronauten?
Andere keren zie je astronauten stoeien met zwevende waterbelletjes of rare kapsels krijgen omdat hun haar alle kanten op zweeft. Ook zijn er verhalen van crewmembers die elkaar laten schrikken door ineens “zwevend” achter een hoek te verschijnen. Zelfs in de ruimte blijkt humor een onmisbaar middel tegen stress.
Afsluiting
Astronauten spreken al decennia tot de verbeelding. Ze laten ons dromen van reizen voorbij de aarde, maar ook van hoe bijzonder onze planeet zelf is. Of je nu vooral nieuwsgierig bent naar hun dieet van tortilla’s, hun bijzondere wc-gewoonten of de historische vluchten van pioniers als Gagarin en Armstrong: het leven van een astronaut blijft uniek.
En wie weet… misschien lezen we over een paar decennia een blog over de eerste Nederlanders die op Mars een huis bouwen.
Films over Astronauten en ruimtereizen
Naast alle echte weetjes over astronauten en hun indrukwekkende werk in de ruimte, hebben films ons al jarenlang laten meereizen naar verre planeten, voorbij de dampkring en soms zelfs naar fictieve universa. Of je nu van spektakel houdt, sciencefiction, of juist van realistische verhalen over moed en overleven, er is voor iedereen een ruimteavontuur te vinden op het grote scherm. Van intense thriller tot epische reis naar Mars, deze films laten je zien hoe het is om als astronaut letterlijk tussen de sterren te zweven.
Interstellar (2014) – Een epische ruimtereis over het redden van de mensheid en relatieve tijd, met Matthew McConaughey als astronaut.
The Martian (2015) – Matt Damon blijft achter op Mars en probeert te overleven met pure ingenieurskunst en humor.
Gravity (2013) – Sandra Bullock en George Clooney worstelen met een ramp in de ruimte, intense spanning en verbluffende visuals.
Apollo 13 (1995) vertelt het waargebeurde verhaal van de bijna-ramp tijdens de NASA-missie Apollo 13, met Tom Hanks in de hoofdrol.
First Man (2018) – De biopic over Neil Armstrong en de eerste maanlanding, persoonlijke kijk op de astronautenervaring.
2001: A Space Odyssey (1968) – Klassieker van Stanley Kubrick over ruimtevaart en kunstmatige intelligentie, iconische beelden.
Armageddon (1998) – Meer actie dan realisme, maar een typische Hollywood-interpretatie van astronauten die de aarde redden.
Ontdek de ruimte in Nederland: musea over astronauten en ruimtevaart
Niet iedereen hoeft astronaut te worden om alles te leren over de ruimte. In Nederland zijn er meerdere musea waar je letterlijk en figuurlijk een kijkje in de kosmos kunt nemen. Van echte satellieten tot interactieve tentoonstellingen over het leven van een astronaut: hier kun je ontdekken hoe het is om gewichtloos te zweven en welke technologie ons naar de sterren brengt.
Space Expo – Noordwijk
Space Expo in Noordwijk is het officiële bezoekerscentrum van ESA, de European Space Agency. Hier kun je echte satellieten bewonderen, interactieve exposities bekijken en leren over de bouw en werking van ruimtevaartuigen. Een van de hoogtepunten is het model van het International Space Station, waar je ziet hoe astronauten leven en werken in de ruimte. Voor kinderen en volwassenen zijn er regelmatig workshops en speciale activiteiten, waardoor je echt een astronautenervaring kunt beleven.
Museon – Den Haag
Het Museon richt zich op wetenschap, techniek en natuur, en heeft vaak tentoonstellingen over ruimtevaart en astronomie. Hier leer je niet alleen over raketten en planeten, maar ook over het dagelijkse leven van astronauten. Interactieve experimenten laten je bijvoorbeeld voelen hoe gewichtloosheid werkt, en je kunt ontdekken hoe ingewikkeld het is om voedsel en water in de ruimte te beheren.
Continium Discovery Center – Kerkrade
Continium in Kerkrade is vooral een technologie- en wetenschapsmuseum, maar biedt regelmatig exposities over ruimtevaart. Hier kun je op een hands-on manier ervaren hoe het is om in een raket te zitten of een missie naar een andere planeet te plannen. Geschikt voor alle leeftijden, vooral voor kinderen en tieners die spelenderwijs alles over astronauten willen leren.
NEMO Science Museum – Amsterdam
Het NEMO Science Museum in Amsterdam staat bekend om zijn speelse en interactieve opstellingen, en heeft af en toe speciale tentoonstellingen over ruimtevaart. Kinderen kunnen hier leren over sterren, planeten en het leven in een ruimtestation. NEMO maakt wetenschap tastbaar, waardoor bezoekers van alle leeftijden de ruimte op een leuke en begrijpelijke manier ontdekken.
Over de auteur
