Chimpansees lijken misschien ver weg in de Afrikaanse jungle te leven, maar ze zijn eigenlijk enger verwant aan ons dan aan welke andere diersoort ook. Ze lachen, ze ruziën, ze maken plannen en soms gedragen ze zich net iets té menselijk. Tijd dus om deze harige neven eens goed te leren kennen. Hier zijn tien weetjes over chimpansees die je gegarandeerd laten glimlachen (of even nadenken).
Hoe slim zijn chimpansees en wat kunnen ze leren?
Heel slim. En dan bedoelen we écht slim. Chimpansees gebruiken stokjes om termieten te vangen, bladeren als servet en stenen om noten te kraken. Wetenschappers hebben zelfs gezien dat ze plannen maken en gereedschap van tevoren klaarmaken voor later gebruik. Dat is iets wat vroeger alleen aan mensen werd toegeschreven. In sommige experimenten verslaan chimpansees zelfs mensen in geheugentests. Dus als je ooit je sleutels kwijt bent, denk er dan aan: er loopt ergens een chimpansee rond die het beter zou weten dan jij.
Kunnen chimpansees emoties tonen zoals mensen?
Absoluut. Ze kunnen jaloers worden, verdrietig, enthousiast en zelfs verlegen. Moeders rouwen om hun overleden jongen en vrienden troosten elkaar na een ruzie. Soms zie je ze zelfs glimlachen of elkaar knuffelen. Dat klinkt bijna menselijk, en dat is het ook: chimpansees delen zo’n 98,6 procent van hun DNA met ons. Dus als een chimpansee mokkend in een hoekje zit na een conflict, zou dat zomaar de oerbron van de ‘stille behandeling’ kunnen zijn.
Hoe communiceren chimpansees met elkaar en begrijpen ze elkaar?
Chimpansees hebben een uitgebreid repertoire aan geluiden, gebaren en gezichtsuitdrukkingen. Ze kunnen wel tachtig verschillende geluiden maken, van zacht gezoem tot luid gebrul. Daarnaast gebruiken ze lichaamstaal: een uitgestoken hand betekent vaak “delen?”, terwijl een vriendelijk tikje op de rug zegt “alles goed tussen ons?”. Hun communicatie is zo verfijnd dat sommige onderzoekers het vergelijken met een primitieve vorm van taal. Dus ja, ze praten, alleen niet met woorden.
Hoe ziet de sociale structuur van chimpansees eruit?
Een chimpansee-groep is net een kleine samenleving. Er is een alfaman, maar zijn leiderschap hangt niet alleen af van spierkracht. Hij moet slim zijn, goede connecties hebben en weten wanneer hij moet ingrijpen. Vrouwtjes hebben ook veel invloed, vooral bij het smoren van ruzies. De sociale politiek in zo’n groep is soms zo complex dat je er bijna een realityserie van zou kunnen maken. “Chimpansees: het echte leven in de jungle” Het zou gegarandeerd scoren.
Maken chimpansees oorlog?
Helaas wel. Chimpansees zijn niet alleen speels en zachtaardig; ze kunnen ook meedogenloos zijn. Groepen patrouilleren hun territorium en vallen soms rivalen aan. Er zijn zelfs veldslagen tussen groepen gedocumenteerd. Het klinkt heftig, maar onderzoekers denken dat dit gedrag ooit een evolutionaire basis vormde voor ons eigen groepsgedrag. Oftewel: die oerspanning tussen ‘wij’ en ‘zij’ zit dieper in ons dan we willen toegeven.
Kunnen chimpansees leren van mensen en gebarentaal?
Zeker weten. In gevangenschap leren chimpansees gebarentaal, kunnen ze puzzels oplossen en begrijpen ze simpele symbolen. Sommige zijn zelfs getraind om computers te bedienen. Een beroemde chimpansee, Washoe, kon meer dan 300 woorden in gebarentaal. Een andere, Ai, leerde cijfers herkennen en rekenen. Dus mocht je ooit denken dat jij de slimste bent in de kamer, bedenk dan: een chimpansee met een laptop zou je zomaar kunnen verslaan in een quiz.
Hoe brengen chimpansees hun dag door?
Grotendeels chillend, eerlijk gezegd. Ze eten, spelen, verzorgen elkaar en dutten regelmatig. Overdag trekken ze door het bos op zoek naar fruit, bladeren en noten. Tegen de avond bouwen ze een nieuw nest van takken hoog in de bomen. Dat doen ze elke dag opnieuw, want een goed bed is belangrijk – ook voor een chimpansee. Hun levensstijl klinkt verrassend comfortabel. Beetje eten, beetje kletsen, beetje slapen. Het zou bijna jaloersmakend zijn.
Hoe voeden chimpansees hun jongen op?
Met eindeloos geduld. Chimpansee-moeders zijn intens zorgzaam en hun jongen blijven jaren bij hen. Ze dragen hun baby’s overal mee naartoe, leren ze wat eetbaar is, hoe je klimt en hoe je sociaal moet doen. Jongeren blijven vaak tot hun tiende bij hun moeder. Pubers zijn daarbij net zo irritant als bij mensen: veel lawaai, stoerdoenerij, maar stiekem nog afhankelijk. De band tussen moeder en kind is enorm sterk – een echte oerversie van moederliefde.
Hebben chimpansees humor en lachen ze echt?
Ja! Ze kunnen lachen, vooral tijdens spel of kietelen. Hun lach klinkt anders dan die van ons, een beetje als een schokkerig gehijg, maar het is wel degelijk lachen. Sommige onderzoekers zeggen dat onze menselijke humor hier vandaan komt: spelgedrag bij apen dat uitgroeide tot echte grappen. Dus als je ooit om een flauwe mop lacht, geef dan een denkbeeldige knipoog aan je evolutionaire voorouder.
Hoe zit het met de kracht van chimpansees?
Een volwassen mannelijke chimpansee is tot vijf keer sterker dan een mens van gelijke grootte. Dat betekent dat wat voor ons een flinke halter is, voor hem een lichte dumbbell zou zijn. Toch gebruiken ze hun kracht meestal voor sociale dominantie, niet om stoer te doen. Het is kracht met beleid. En dat is maar goed ook, want stel je voor dat een chimpansee zich aanmeldt bij de sportschool, dat zou een kort abonnement worden.
Kun je een chimpansee als huisdier houden?
Technisch gezien kan het, maar het is absoluut geen goed idee. Chimpansees zien er misschien schattig uit als baby, maar ze worden al snel sterk, agressief en veeleisend. Volwassen chimpansees zijn tot vijf keer sterker dan een mens van hetzelfde gewicht en hebben complexe sociale en mentale behoeften. Veel landen hebben het daarom wettelijk verboden om ze als huisdier te houden. De paar mensen die het geprobeerd hebben, eindigden vaak met schade aan zichzelf, hun huis of de chimpansee zelf. Kortom, het is beter om deze slimme dieren in dierentuinen of reservaten te bewonderen, waar ze de ruimte en zorg krijgen die ze nodig hebben.
Waar kun je chimpansees in Nederland zien?
Je hoeft niet naar de Afrikaanse jungle om chimpansees in actie te zien. Ook in Nederland kun je ze bewonderen, compleet met hun typische gezichtsuitdrukkingen, slimme streken en sociale drama’s. In verschillende dierentuinen leven grote, levendige groepen waar je uren naar kunt kijken zonder je te vervelen. Of ze nu druk in overleg lijken over de volgende banaan of gewoon lekker liggen te chillen, ze blijven fascinerend. Hieronder vind je de beste plekken in Nederland om onze harige familieleden van dichtbij te ontmoeten.
Ouwehands Dierenpark – Rhenen
In Ouwehands kun je chimpansees van dichtbij bewonderen in een ruime, natuurlijke omgeving. De groep is levendig en sociaal, en er is altijd wel iets te zien: ruzietjes, knuffels of jongere apen die kattenkwaad uithalen. Het is een van de beste plekken in Nederland om hun gedrag echt te observeren.
Burgers’ Zoo – Arnhem
In Burgers’ Zoo vind je een indrukwekkende chimpanseegroep met meerdere generaties. De dieren hebben binnen én buiten veel ruimte om te klimmen, spelen en luieren. Als je geluk hebt, zie je ze samenwerken om eten te bemachtigen – of elkaar uitdagen met een typische ‘chimpanseegrijns’.
Apenheul – Apeldoorn
De Apenheul is natuurlijk dé plek in Nederland voor apenliefhebbers. Hier lopen sommige soorten los tussen de bezoekers, maar de chimpansees hebben hun eigen grote eiland. De verzorgers vertellen regelmatig leuke weetjes over hun gedrag en persoonlijkheden. Het is ook de plek waar veel mensen voor het eerst ontdekken hoe herkenbaar en mensachtig chimpansees zijn.
Safaripark Beekse Bergen – Hilvarenbeek
In Beekse Bergen kun je de chimpansees spotten tijdens een wandeling of safaririt. Ze leven in een sociaal hechte groep en zijn vaak actief bezig. De verzorgers weten boeiende verhalen te vertellen over hun karakters, van de rustgevende leider tot de eeuwige onruststoker van de groep.
Beroemde chimpansees
Nu je deze slimme dieren beter kent, is het tijd voor een paar bijzondere chimpansees die geschiedenis en entertainment hebben geschreven.
Ham in de ruimte
De bekendste chimpansee ooit is zonder twijfel Ham, die in 1961 door NASA de ruimte in werd gestuurd. Ham werd getraind om taken uit te voeren tijdens de vlucht, zoals hendels indrukken als reactie op lichtsignalen. Dankzij zijn prestaties wisten de wetenschappers dat mensen veilig dezelfde missie konden doen. Ham keerde levend terug naar aarde en werd een echte beroemdheid. Later leefde hij nog jarenlang in dierentuinen in de VS, waar bezoekers hem konden bewonderen en zijn avonturen als astronaut konden navertellen. Ham laat zien dat chimpansees niet alleen slim en sociaal zijn, maar soms ook een stukje geschiedenis schrijven.
Caesar in Hollywood
Ook in Hollywood is de intelligentie van chimpansees niet onopgemerkt gebleven. Caesar, een chimpansee, vertolkt in Rise of the Planet of the Apes de hoofdrol. Hoewel hij deels digitaal is gecreëerd, laat Caesar duidelijk zien hoe slim en sociaal chimpansees zijn. Zijn strategieën, emoties en leiderschap doen soms denken aan hoe chimpansees in het wild hun groepen besturen. Het is een leuke reminder dat deze dieren niet alleen grappig of schattig zijn, maar ook echte denkers.
Meer lezen over andere dieren?
Als je na deze harige familieleden nog meer dierenverhalen wilt ontdekken, bekijk dan ook onze andere blogs. Bijvoorbeeld over gorilla’s, ijsberen of luiaards, allemaal met hun eigen eigenaardigheden en charme.
Over de auteur
