Nederland kent misschien geen uitgestrekte kastelen zoals in Frankrijk of Engeland, maar ook hier waren ridders actief en spannend. Graaflijke en adellijke ridders bewaken hun landgoederen, verdedigen kastelen en volgen strikte codes van eer en trouw. Denk aan het Muiderslot, waar Graaf Floris V zijn kasteel liet bewaken door loyale ridders, of Kasteel de Haar, dat later een plek werd voor ridderlijke feesten en toernooien. In deze blog nemen we je mee langs 10 weetjes over ridders die je waarschijnlijk niet op school leerde, inclusief beroemde ridders, toffe films en plekken waar je ze vandaag nog kunt bewonderen.
Hoe werd je eigenlijk ridder?
Je werd niet zomaar ridder. Dat begon al jong, meestal rond je zevende, als page. Je leerde netjes eten, paardrijden en vooral: je meester nooit tegenspreken. Paardrijden was cruciaal: ridders trainden urenlang om hun paard te beheersen, zowel voor toernooien als voor de strijd. Rond je veertiende werd je schildknaap, de persoonlijke assistent van een ridder. Pas na jaren oefenen met zwaard en lans kon je op een veld vol publiek tot ridder geslagen worden, letterlijk met een zwaard op je schouder. Geen druk, hoor.
Welke wapens hadden ridders?
Ridders waren goed bewapend, en hun wapens waren net zo belangrijk als hun harnas. Het begon bij het zwaard, hun bekendste wapen, maar ook lansen, knotsen, bijlen en zelfs kruisboog of boog stonden op het lijstje. Tijdens toernooien en veldslagen droegen ridders vaak een wapenschild met kleuren en symbolen. Dat was niet alleen voor de sier: het shield hielp te herkennen wie wie was tussen al dat staal en geweld. Het schild was soms beschilderd met een leeuw voor moed, een draak voor kracht of een persoonlijk symbool dat indruk moest maken op vriend en vijand. Zo waren wapens en wapenschilden samen het visitekaartje van de ridder op het slagveld.
Hoe zwaar was een ridderharnas echt?
Mensen denken vaak dat ridders nauwelijks konden bewegen, maar dat klopt niet. Een volledig harnas woog tussen de 20 en 30 kilo, ongeveer hetzelfde als een grote rugzak. De meeste ridders konden gewoon rennen, paardrijden en zelfs opstaan als ze vielen, al was dat laatste wel minder elegant dan in de films. Alleen niet handig was het als je met harnas en al in de slotgracht kukelde, want eruit komen vergde dan flink wat kracht en geluk.
Wat deden ridders eigenlijk op een dag?
Het leven van een ridder was een mix van trainen, werken en feestvieren. Ochtend begon vaak met paardrijden en wapenvaardigheid: zwaard, lans of boog oefenen. Daarna kwamen huishoudelijke taken of administratief werk voor hun heer, zoals land beheren of belasting innen. In de middag waren er ritten, toernooien of patrouilles rond het kasteel. Avondeten was een uitgebreid banket met ridderlijke verhalen en soms muziek. Af en toe werd er ook gefeest of getraind in etiquette, want een ridder moest niet alleen dapper, maar ook beleefd zijn.
Wat aten ridders tijdens een feestmaal?
Een riddermaal was een waar eetfestijn. Denk aan geroosterd wild, pasteitjes, brood, kaas en liters wijn of mede. Met bestek deden ze nauwelijks; eten met je handen was de norm. Groente? Nauwelijks. En wie dacht dat tafelmanieren belangrijk waren, heeft nog nooit een middeleeuws banket meegemaakt. Boeren, morsen en luidruchtig drinken hoorde er gewoon bij.
Mochten vrouwen ook ridders worden?
Officieel niet, maar er zijn uitzonderingen. De bekendste is Jeanne d’Arc, de jonge vrouw die in mannenkleren het Franse leger leidde. Ook in Spanje en Italië kwamen vrouwen voor die als ridder vochten, al werden ze vaak verzwegen in de geschiedenisboeken. Dus ja, er waren vrouwelijke ridders, alleen stond het niet op hun LinkedIn-profiel.
Hoe eerlijk waren riddertoernooien eigenlijk?
Niet altijd. Hoewel riddertoernooien draaiden om eer en dapperheid, ging het er soms net zo oneerlijk aan toe als bij moderne sportwedstrijden. Ridders betaalden soms om gunstig ingedeeld te worden of gebruikten stiekem versterkte wapens. En publiek dat te dicht bij de actie stond, liep geregeld een blauw oog op.
Wat was de riddercode?
Ridders leefden volgens een soort gedragsregels die bekendstaan als de riddercode. Die draaide om moed, trouw, eer en bescherming van de zwakken, zoals vrouwen en boeren. Een ridder moest dapper vechten, zijn woord houden en zich altijd netjes gedragen, zowel op het slagveld als aan tafel. In praktijk ging het natuurlijk niet altijd goed, maar de code was het ideaalbeeld waar iedere ridder naar streefde.
Wanneer begon en eindigde de riddertijd?
De riddertijd begon grofweg rond het jaar 1000, toen ridders als gewapende ruiters in dienst kwamen van koningen en edellieden. Ze beschermden land, vochten in kruistochten en werden het toonbeeld van moed en eer. Rond de 15e eeuw begon hun tijd langzaam te verdwijnen. Buskruit, vuurwapens en grotere legers maakten het harnas overbodig. De ridder te paard veranderde in een soldaat te voet, en wat overbleef was vooral de mythe: de dappere ridder die vecht voor eer, liefde en gerechtigheid.
Welke beroemde ridders hebben echt bestaan?
Niet alle ridders zijn verzonnen. Denk aan Richard Leeuwenhart, koning van Engeland en kruisvaarder. Of Willem Marschalk, die meer dan vijftig toernooien won. En in Nederland kennen we Floris V, graaf van Holland, die vooral bekend werd door zijn roerige leven en gewelddadige einde. De middeleeuwse versie van een Netflix-serie, eigenlijk.
Mochten ridders trouwen?
Ja, ridders mochten trouwen, vooral als het hun sociale positie of landgoed versterkte. Vaak werd het huwelijk geregeld door hun familie of hun heer. Het ging niet altijd om liefde, maar om politieke allianties, rijkdom en erfopvolging. Een ridder trouwde meestal met een jonkvrouw uit een andere adellijke familie en moest trouw en eer hooghouden, zowel in het huwelijk als op het slagveld.
Toffe films over de riddertijd
Hollywood is dol op ridders. A Knight’s Tale met Heath Ledger combineert toernooien met rockmuziek, Excalibur vertelt het verhaal van Koning Arthur en The Last Duel laat zien dat eer soms een dodelijke prijs heeft. In Nederland hebben we natuurlijk Floris, de legendarische serie met Rutger Hauer die in de jaren zestig heel Nederland aan de buis gekluisterd hield. Stoer, slim en met humor, precies zoals een ridder hoort te zijn.
Hoeveel ridders leefden er in Nederland op het hoogtepunt?
Op het hoogtepunt van de riddertijd, rond de 13e en 14e eeuw, waren er in het huidige Nederland naar schatting enkele honderden ridders actief. Ze waren meestal in dienst van een graaf, hertog of koning en leefden verspreid over kastelen en landgoederen. Het waren geen massale legers zoals in films, maar kleine groepen goed getrainde en bewapende mannen die hun gebied beschermden en toernooien bijwoonden.
Ridders in games
Geen tijd om er op uit te trekken? Geen probleem. Met games zoals Mount & Blade: Warband, Kingdom Come: Deliverance, Chivalry 2 of Stronghold kun je de riddertijd toch ervaren. Train je paard, oefen met zwaarden en beleef epische veldslagen vanuit je eigen woonkamer. De meeste van deze games zijn te spelen op PlayStation, PC en Xbox. Zo blijft de middeleeuwse wereld van ridders gewoon toegankelijk, ook zonder een bezoek aan een kasteel.
Waar kun je vandaag nog echte ridders zien?
Gelukkig hoef je niet naar het verleden te reizen. In Nederland kun je ridders nog tegenkomen bij kastelen als het Muiderslot, Kasteel de Haar of in het Archeon, waar riddertoernooien en demonstraties plaatsvinden. Kinderen kunnen er zelfs zelf een helm opzetten of oefenen met een houten zwaard. En voor de volwassenen: sommige kastelen organiseren diners in middeleeuwse stijl, inclusief muziek, kaarslicht en geroosterde kippenpoten.
Meer lezen over de middeleeuwen?
Bekijk dan ook:
- 10 mooiste kastelen van Nederland
- 10 middeleeuwse wapens die je liever niet tegenkomt
- 10 bizarre gewoonten uit de middeleeuwen
- 10 smerige middeleeuwse eetgewoonten
Over de auteur
