Als je bij het woord “Viking” denkt aan een woest type met een hoornen helm en een bijl in de hand, zit je er al meteen naast. De echte Vikingen waren niet alleen plunderaars, maar ook handelaren, ontdekkingsreizigers en… behoorlijk ijdel. Of je nu gewoon nieuwsgierig bent of een werkstuk over Vikingen moet maken, deze weetjes over vikingen geven je een verrassend ander beeld van deze Noormannen en zetten hun reputatie helemaal recht.
Waar kwamen de Vikingen vandaan?
De Vikingen kwamen uit Scandinavië, het gebied dat we nu kennen als Noorwegen, Zweden en Denemarken. Vanaf het einde van de achtste eeuw begonnen ze uit te varen, op zoek naar handelsmogelijkheden, nieuwe grond en soms ook avontuur. Hun woonplaatsen lagen vaak aan de kust, waar ze snel de zee op konden. De ruige natuur en het beperkte land maakten hen vindingrijk: ze bouwden sterke schepen, leerden navigeren op sterren en wind, en werden meesters in overleven. “Viking” was trouwens geen volk, maar een beroep. Iemand die “op Viking ging” was op reis of op rooftocht, maar kon daarna gewoon weer boer of handelaar zijn.
Wat droegen Vikingen echt op hun hoofd?
Die beroemde hoorntjeshelm hoort in het museum van misverstanden. Geen enkele archeoloog heeft ooit een Vikinghelm met hoorns gevonden. De echte helmen waren van ijzer, met een neusbeschermer en soms leren voering. Het idee van hoorntjes komt waarschijnlijk uit opera’s uit de negentiende eeuw, waarin kostuumontwerpers dachten dat het er dramatischer uitzag. Dus ja, als je ooit iemand ziet met een hoornen helm op een Vikingfestival, weet dan dat je naar iemand uit een opera kijkt, niet naar de geschiedenis.
Hoe hielden Vikingen zich schoon?
In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, waren Vikingen opvallend schoon. In opgravingen zijn talloze kammen, oorlepels, pincetten en scheermesjes gevonden. Ze wasten zich meestal wekelijks, iets wat in de middeleeuwen al een luxe was. Buitenlanders vonden het zelfs verdacht dat ze er zo verzorgd uitzagen. Engelse kronieken klagen dat Vikingmannen “te vaak baden” en “Engelse vrouwen verleiden met hun netheid”. Wie had dat gedacht: persoonlijke verzorging als wapen.
Waren alle Vikingen plunderaars?
Nee hoor. Slechts een klein deel trok eropuit om te plunderen of veroveren. De meeste Vikingen waren boeren, ambachtslieden of handelaren die gewoon probeerden te overleven in een ruig klimaat. Hun reizen gingen net zo vaak over handel als over oorlog. Ze ruilden bont, ijzer en barnsteen tegen zilver, zijde en wijn. De plunderingen leverden natuurlijk meer spektakel op in de verhalen, maar de echte motor achter hun succes was slimme handel.
Hoe ver strekte het rijk van de Vikingen zich uit?
Verder dan je denkt. Ze bereikten niet alleen Engeland, Ierland en Frankrijk, maar ook IJsland, Groenland en zelfs Noord-Amerika. De ontdekking van de nederzetting in L’Anse aux Meadows in Canada bewijst dat ze daar rond het jaar 1000 voet aan wal zetten, lang voordat Columbus zijn kompas pakte. Ze navigeerden zonder kompas, met behulp van de zon, sterren en vermoedelijk een “zonsteen” die het licht breekt om de richting te bepalen. Ze waren dus niet zomaar brute zeelui, maar geniale navigators.
Wat aten Vikingen op zee?
Langdurige reizen vroegen om slim eten. Ze namen gedroogd vlees, gezouten vis, roggebrood en harde kaas mee. Water bedierf snel, dus dronken ze vaak verdund bier. Dat was niet alleen gezelliger, maar ook veiliger, want het koken van het brouwsel doodde bacteriën. Soms hadden ze ook zuivel of noten bij zich. Geen luxe maaltijd, maar genoeg om wekenlang de golven te trotseren. En als er echt niks meer was, dan hielp visvangst onderweg. Eten vangen, drogen en meteen doorvaren: efficiëntie op z’n Viking’s.
Hoe zagen Vikingen eruit?
Hollywood doet ons geloven dat alle Vikingen blonde reuzen waren, maar genetisch onderzoek laat iets anders zien. Ze waren behoorlijk gemengd, met zowel blonde, bruine als zwarte haren. De gemiddelde Vikingman was rond de 1 meter 70, wat destijds lang was, maar niet gigantisch. En ja, eyeliner was een ding. Ze gebruikten koolstofpoeder rond de ogen, deels tegen de zon, deels voor de uitstraling. Mode en functionaliteit gingen hand in hand.
Waar geloofden de Vikingen in?
De Noorse mythologie was rijk en vol symboliek. Ze geloofden in een wereld waarin mensen, goden en reuzen samen bestonden. Odin was de wijze oppergod, Thor de beschermer met zijn hamer Mjölnir, en Freya de godin van liefde en strijd. Ze dachten dat moed in de strijd je toegang gaf tot Valhalla, het hemelse feest van gevallen krijgers. Hun geloof was doordrongen van eer, natuur en lotsbestemming. En hoewel het christendom uiteindelijk de overhand kreeg, bleef de oude mythologie nog eeuwenlang doorleven in verhalen en tradities.
Wie waren de vrouwelijke Vikingen?
Vrouwen bij de Vikingen hadden verrassend veel vrijheid. Ze konden erven, scheiden, handel drijven en zelfs leiding geven over boerderijen. Er zijn aanwijzingen dat sommige vrouwen daadwerkelijk als krijgers meevochten. De legendarische “schildmaagden” uit de sagen waren dus niet volledig verzonnen. Ook godinnen als Freya en Frigg waren krachtige figuren in hun geloof. In een tijd waarin vrouwen elders nauwelijks rechten hadden, liep Scandinavië opvallend voorop.
Wat gebeurde er als een Viking stierf?
Vikingbegrafenissen waren indrukwekkend en vol rituelen. Belangrijke mensen kregen een scheepsgraf, compleet met wapens, sieraden en soms zelfs dieren om hen te vergezellen naar het hiernamaals. Het idee van een brandend schip dat over zee vaart is grotendeels een mythe, maar gebaseerd op echte gebruiken. In werkelijkheid werd het schip meestal begraven, niet verbrand. De overledene ging volgens hun geloof naar Valhalla of naar Fólkvangr, de weide van Freya, afhankelijk van zijn daden in het leven.
Waarom verdwenen de Vikingen eigenlijk?
Rond het jaar 1050 kwam er een einde aan de Vikingtijd. De belangrijkste redenen waren het opkomen van koninkrijken, nieuwe handelsroutes en de verspreiding van het christendom. De plundertochten werden riskanter en minder winstgevend. Bovendien begonnen de Vikingen zelf steden te stichten en vaste handelsnetwerken te onderhouden. Ze veranderden van reizende krijgers in gevestigde burgers. Hun erfenis bleef, in woorden, namen en verhalen die we nu nog kennen.
Nog meer Vikinggevoel op tv en film
Ben je geïnteresseerd in meer Vikingavonturen, dan is de serie Vikings op Netflix een echte aanrader. Deze serie neemt je mee in epische veldslagen, politieke intriges en de wereld van Noorse mythologie. Als je daar nog niet genoeg van hebt, kun je Vikings: Valhalla bekijken, dat zich honderd jaar later afspeelt en opnieuw volop actie en drama biedt. Ook The Last Kingdom is de moeite waard; deze serie volgt de strijd tussen Vikingen en Saksen in Engeland en combineert historische nauwkeurigheid met meeslepende avonturen. Voor wie het iets luchtiger wil, is Norsemen een hilarische parodie op het Vikingtijdperk. Filmliefhebbers kunnen genieten van The Northman, een visueel indrukwekkende epische vertelling, of 13th Warrior, waarin Vikingen in Noord-Amerika belanden. Voor een moderne twist met mythologie is er Ragnarok, waarin een tiener ontdekt dat hij de reïncarnatie van Thor is.
Waar kun je in Nederland nog sporen van Vikingen vinden?
In Wijk bij Duurstede, het vroegere Dorestad, werden in de negende eeuw Vikingaanvallen geregistreerd. Ook in Tiel, Nijmegen en aan de Friese kust zijn vondsten gedaan die wijzen op contact tussen Vikingen en lokale bewoners. Sommige archeologen denken dat ze hier niet alleen kwamen plunderen, maar ook handel dreven. Dus wie weet, misschien liep er duizend jaar geleden een Viking over dezelfde markt waar jij nu je stroopwafel haalt.
De Vikingen waren dus veel meer dan brullende barbaren. Ze waren ontdekkers, handelaars, kunstenaars en slimme ingenieurs van hun tijd. Hun invloed leeft nog steeds voort, in onze taal, cultuur en zelfs in series die hun nalatenschap opnieuw tot leven brengen. En eerlijk is eerlijk, met of zonder hoorns blijven ze fascinerend.
Vikingen in Nederlandse musea
Hoewel Nederland geen echte Vikingmusea heeft, zijn er wel meerdere musea waar je Vikingschatten en vondsten kunt bewonderen. In Rijksmuseum van Oudheden in Leiden vind je objecten uit de Vikingtijd, zoals wapens, sieraden en gebruiksvoorwerpen die in Nederland en Scandinavië zijn gevonden. Het Fries Museum in Leeuwarden besteedt ook aandacht aan de periode waarin Friese handelsplaatsen contact hadden met Vikingen en toont voorwerpen die dit aantonen, zoals zilveren munten en sieraden. In Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede staat de vroegmiddeleeuwse handelsplaats centraal, inclusief de geschiedenis van Vikingaanvallen en handel in het gebied. Voor liefhebbers van archeologie en geschiedenis zijn deze musea een mooie manier om de wereld van de Vikingen in Nederland tastbaar te maken.
Wil je meer lezen over stoere avonturen en geschiedenis? Check dan onze blogs over Ridders, Indianen en Kastelen.
Over de auteur
