stroomt door je aderen, houdt je in leven en zorgt ervoor dat je niet als een wandelende zombie rondloopt. Toch weten we er verrassend weinig over. Wist je bijvoorbeeld dat je lichaam per seconde miljoenen nieuwe bloedcellen aanmaakt? Of dat sommige dieren, zoals octopussen, blauw bloed hebben en dat er zelfs soorten bestaan met groen of doorzichtige vloeistof?
Of je nu team “ik kijk liever weg bij de bloedbank” bent of juist de fascinatie hebt van een wannabe vampier, deze weetjes laten je levensvloeistof sneller stromen. Letterlijk en figuurlijk.
Hoeveel rode cellen maakt je lichaam elke seconde aan?
In de tijd dat je deze zin leest heeft je lichaam alweer miljoenen nieuwe rode cellen gemaakt. Elke seconde produceert je beenmerg er ongeveer twee tot drie miljoen. En dat gaat dag en nacht door, zonder pauze of koffie.
Die cellen leven ongeveer 120 dagen en worden daarna keurig opgeruimd door je milt en lever. Denk aan het als een soort biologische afvaldienst. Het is een waanzinnig efficiënt systeem: jouw lichaam ververst zichzelf voortdurend. Je merkt er niets van, maar zonder dat stille productieproces zou je binnen enkele minuten omvallen.
Hoeveel bloed zit er in je lichaam?
Gemiddeld bestaat zo’n zeven tot acht procent van je lichaamsgewicht uit bloed. Dat betekent dat iemand van zeventig kilo al snel vijf tot zes liter bij zich draagt. Stel je even voor dat je een emmer met zoveel vloeistof met je meedraagt, dag in dag uit.
Dat verklaart ook waarom een kleine snee soms zo’n drama lijkt. Zelfs een paar druppels lijken dan een mini horrorfilm. Toch is het een ingenieus systeem. Het is niet zomaar rood vocht, maar een complete transportdienst: zuurstof, voedingsstoffen, hormonen, afweerstoffen, alles gaat via dat vloeibare snelwegennet.
Dieren hebben soms veel meer bloed dan wij. Een giraf heeft zo’n 40 liter nodig om zijn lange nek en grote lichaam van zuurstof te voorzien, terwijl een volwassen blauwe vinvis meer dan 9.000 liter bij zich draagt.
Waarom is bloed bij sommige dieren niet rood?
Bij mensen heeft de levensvloeistof een rode kleur dankzij hemoglobine dat ijzer bevat. Maar in de dierenwereld is het een bonte verzameling van kleuren. Sommige kreeften en slakken hebben blauw bloed omdat hun zuurstoftransport werkt op koper in plaats van ijzer. Bij Regenwormen heeft het een groen kleur door een andere chemische verbinding en bij een bepaald soort Antarctische ijsvis is het zelfs helemaal doorzichtig.
Als je ooit dacht dat biologie saai was, denk dan nog eens aan dat aquarium vol kleurrijke bloedtypes. Het lijkt bijna alsof Moeder Natuur een schilder was met een voorliefde voor rare experimenten.
Waarom ruikt bloed naar metaal?
Iedereen die ooit een schaafwond of bloedneus heeft gehad, herkent de geur. Een typische, ijzerachtige geur. Veel mensen denken dat het zélf naar metaal ruikt, maar dat klopt niet helemaal. De geur ontstaat door een reactie tussen het ijzer in je bloed en de oliën op je huid. Die combinatie maakt vluchtige moleculen aan die je hersenen interpreteren als “metaalachtig”.
Hetzelfde effect krijg je als je aan muntgeld ruikt na het tellen van wat kleingeld. Dat is niet de geur van het metaal zelf, maar van je huid die erop reageert. Fascinerend detail: sommige roofdieren kunnen de geur van de rode vloeistof al op kilometers afstand herkennen, omdat hun neus extreem gevoelig is voor die specifieke moleculen. Jij ruikt dus een wond, zij ruiken een lunch.
En dan zijn er nog haaien. Die kunnen een klein beetje in een gigantische hoeveelheid water ruiken, soms tot één druppel in 100 liter. Hun zintuigen zijn zo scherp dat ze precies weten uit welke richting het komt. Voor een haai is dat evolutionair gezien superhandig: een signaal van prooi, verwonding of competitie. Gelukkig komt een druppel in een zwembad of op het strand zelden overeen met een echte maaltijd voor een haai, maar het laat perfect zien hoe verfijnd de natuur sommige dieren heeft uitgerust.
Wat is het oudste bloed dat ooit gevonden is?
Wetenschappers vonden ooit resten in een bevroren mammoet in Siberië. De schatting? Zo’n 42.000 jaar oud. En het bizarre is dat het nog steeds vloeibaar was. Onderzoekers konden zelfs zien hoe goed de cellen bewaard waren gebleven.
Dat leidde uiteraard tot allerlei wilde ideeën over het klonen van uitgestorven dieren. Maar voordat je denkt dat er binnenkort mammoeten door Nederland lopen: het DNA was te beschadigd. Gelukkig maar, want onze snelwegen zijn al druk genoeg zonder prehistorische filevorming.
Wat kun je allemaal zien in één druppel bloed?
Met één druppel bloed kan een laboratorium al heel wat geheimen van je lijf onthullen. Van je bloedsuikerspiegel en cholesterol tot infecties en vitaminetekorten. Het is alsof je lichaam een logboek bijhoudt en dat netjes in die ene druppel samenvat.
Sommige onderzoeken kunnen zelfs zien of je onlangs stress hebt gehad of slecht hebt geslapen. Bloed liegt nooit. Het is de ultieme waarheidstester van je gezondheid. Je kunt je nog zo goed voelen, je bloed weet beter.
Waarom is bloedplasma zo waardevol?
In Nederland mag je bloed en plasma alleen vrijwillig doneren, maar in andere landen is dat anders. In de Verenigde Staten is er zelfs een hele markt voor plasma. Mensen verdienen er geld mee door regelmatig te doneren. Het klinkt een beetje als een vampier bijbaantje, maar het plasma wordt gebruikt om levensreddende medicijnen te maken.
Plasma is het gele vloeibare deel van je bloed waarin de bloedcellen drijven. Het bevat eiwitten, antistoffen en andere stoffen die essentieel zijn voor het immuunsysteem. Zonder dat plasma zouden veel medische behandelingen simpelweg niet kunnen bestaan. Dus ja, je kunt gerust zeggen dat het goud van binnen zit.
Hoeveel verschillende bloedgroepen bestaan er?
De meeste mensen kennen A, B, AB en O, maar er zijn in werkelijkheid meer dan dertig groepsystemen. Sommige zijn extreem zeldzaam. Het beroemdste voorbeeld is het zogenaamde gouden bloed, ook wel Rh-null genoemd. Er zijn wereldwijd maar een paar dozijn mensen die dat hebben.
Voor artsen is dat type bloed letterlijk goud waard, omdat het bij bijna iedereen kan worden gebruikt. Maar het maakt het voor de drager ook lastig: als iemand met die groep een transfusie nodig heeft, is de kans klein dat er een match te vinden is. Een zeldzaam geschenk, maar ook een tikkeltje risicovol.
Heeft je bloed een dag- en nachtritme?
Je denkt misschien dat je bloed gewoon z’n werk doet, maar zelfs dat heeft een ritme. Overdag circuleert het sneller omdat je actief bent en je spieren zuurstof nodig hebben. ’s Nachts vertraagt het systeem, daalt je bloeddruk en verschuift de focus naar herstel.
Dat verklaart waarom nachtwerkers vaker last hebben van vermoeidheid en hartproblemen. Hun bloed moet letterlijk tegen zijn natuurlijke klok in werken. Eigenlijk hebben we allemaal een ingebouwde biologische agenda, en je bloed houdt zich daar keurig aan.
Dronken mensen vroeger echt bloed voor hun gezondheid?
In de Middeleeuwen dacht men dat het drinken van bloed een wondermiddel was. Vooral dat van jonge of levenskrachtige mensen zou helpen tegen veroudering en ziektes. Er waren zelfs markten waar bloed van geëxecuteerden werd verkocht, alsof het een soort magische drank was.
Gelukkig zijn we daar inmiddels overheen gegroeid, al zijn sommige moderne trends met detox-sappen en energiedrankjes misschien niet zoveel beter. Toch een geruststellende gedachte dat de gemiddelde lunch nu uit brood en koffie bestaat in plaats van een glaasje vers plasma.
Hollywood en bij vampiers
Bloed speelt ook een grote rol buiten de biologie. In films, series en literatuur is het symbool voor leven, gevaar en drama. Van klassieke vampiers tot moderne horrorfilms: het rode goedje trekt altijd de aandacht.
In Hollywood worden voor films vaak nep-bloed en special effects gebruikt. Dat is meestal een mix van maïszetmeel, siroop en kleurstoffen, en verrassend realistisch. Gelukkig ruikt het niet naar metaal zoals echte spul, anders zouden filmsets een heel andere ervaring zijn.
In films geeft het een extra dimensie van spanning, net zoals sommige bizarre talentenshow-audities die je doen schrikken en lachen tegelijk. Het is een cultureel fenomeen dat fascineert, net zoals het fascineert in je eigen lichaam.
Wat maakt het zo bijzonder?
Van je kleine haarvaatjes tot je grote slagaders, alles stroomt en beweegt. Bloed houdt je warm, alert, geneest wondjes, vervoert zuurstof en ruimt afval op. Het is een soort multitasker waar zelfs de beste smartphone jaloers op zou zijn.
De volgende keer dat je een druppel ziet bij het prikken of een mug zijn kans ziet grijpen kun je dus met recht denken: dat is mijn persoonlijke levenselixer. En geef toe, dat klinkt een stuk beter dan gewoon rode vloeistof.
Maar het allerbelangrijkste is dat bloed bizar belangrijk is. Zonder ons rode goedje zouden we letterlijk niet functioneren. Het transporteert zuurstof, beschermt ons tegen ziektes, geneest wonden en houdt ons simpelweg in leven.
Wil je op een laagdrempelige manier iets terugdoen voor je medemens? Denk er dan eens aan om je aan te melden als donor. Het kost niet veel tijd, maar je kunt er letterlijk levens mee redden. Klik hier voor meer informatie over bloeddonatie.
Bloed is dikker dan water, maar echt waar?
We hebben het allemaal wel eens gehoord: “Bloed is dikker dan water.” Meestal bedoelt men daarmee dat familiebanden sterker zijn dan vriendschappen, maar er zit ook een klein beetje wetenschap achter. Het is namelijk iets dikker dan water, door al die rode bloedcellen, witte cellen en eiwitten die rondzweven. Het is dus letterlijk stroperiger dan dat simpele glaasje water dat je net opdrinkt.
Die dikte maakt het ideaal als rondrijdende transportdienst: zuurstof hierheen, afvalstoffen daarheen, alles zonder te lekken of uit elkaar te vallen. En het mooie is dat die viscositeit zelfs een beetje varieert per persoon. Dus de volgende keer dat je met je neef ruziet, kun je glimlachend denken: “Nou ja, mijn bloed is dikker dan water, dus ik blijf toch wel familie.”
Kortom, het gezegde klopt dus een beetje, maar het is vooral een perfecte excuuszin als je niet wilt afspreken met je neef op zondag.
Benieuwd naar meer weetjes over je lichaam? Neem dan ook een kijkje bij onze andere blogs over alles wat onder je huid gebeurt. Van het brein dat zichzelf soms voor de gek houdt tot je hart dat letterlijk reageert op emoties. Want eerlijk is eerlijk: het menselijk lichaam is soms vreemder dan fictie.
Over de auteur
